“ว่าด้วยเรื่อง AIS Play...

ก่อนอื่นเลยต้องบอกก่อนว่าขณะนี้ผู้เขียนใช้ค่าย KDDI ญี่ปุ่น ไม่มีส่วนได้ส่วนเสียกับค่ายใดๆในไทยทั้งนั้น เป็นความรู้สึกส่วนตัวล้วนๆ

ก่อนอื่นเลยต้องบอกเลยว่าทีม AIS Play ผิดพลาดแบบไม่น่าให้อภัยหลายเรื่องมาก และก็ไม่ใช่ครั้งแรกด้วย แต่นับครั้งไม่ถ้วนแล้วครับ แถมแก้ปัญหาก็แก้ปัญหาแบบขอไปทีอีกด้วย

ย้อนกลับไปเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ปี 2019 ผมเคยแจ้งปัญหาด้านความปลอดภัยตามภาพที่ 1 ซึ่งผมก็แจ้งหลังจากที่เจอไปตามภาพ แต่จนป่านนี้ผ่านมาสองปีครึ่งก็ยังไม่แก้ไขและช่องโหว่เดิมก็ยังสามารถใช้ได้ยันทุกวันนี้ครับ

เมื่อกลางปี 2021 AIS ก็ได้เป็นตัวแทนถ่ายทอดสดโอลิมปิก ส่วนตัวก็คิดว่า AIS น่าจะมาไกลแล้วจากเหตุเมื่อปี 2019 เพราะนี่มันยุค 5G แล้ว ก็โอเค เปิดใจ ลองชมฝีมือ AIS อีกสักครั้งละกัน ปรากฎว่าก็มีความพยายาม แต่ก็ยังอ่อนประสบการณ์ ก่อนอื่นเลยก็จะมีประเด็นเรื่อง CDN ที่ครั้งนี้ประสานให้มี CDN ตั้งที่แต่ละ ISP (สังเกตุจาก URL) แต่ก็ยังพลาดที่ Redirect User ไป CDN ผิดอัน ทำให้บางคนไม่สามารถรับชมได้ ต้องแก้ DNS กันวุ่นวาย กว่าจะแก้ได้ก็หลายวัน (ส่วนตัวสังเกตุหลายครั้งว่า AIS ไม่ค่อยให้ความสนใจกับการถ่ายทอดสด ไม่รู้ไม่มีคนนั่ง Monitor หรือยังไง แต่กว่าจะรู้ปัญหาและแก้ไขได้ จังหวะสำคัญที่ผู้ชมรอคอยก็ไปหมดแล้ว) แถมบางทียังตัดโฆษณามั่วและจำได้เลยว่ามีวันนึง ตื่นมารอดูไตรกีฬาตอนตี 4 ตามตาราง แต่ AIS ลืมตัดภาพเข้าสัญญาณถ่ายทอดสด กว่าจะรู้ตัวก็ตี 5 กว่าจนเขาแข่งจะจบแล้ว ต้องบอกเลยว่างานถ่ายทอดสดกีฬา ยังไงก็ต้องให้ทรู ผมว่าจริงๆ AIS ควรจะรู้ตัวและซ้อมก่อนวันจริงให้มากกว่านี้ครับ เพราะงานกีฬาไม่มีใครเขามาดูย้อนหลังหรอก มันไม่ได้อารมณ์ เพราะการแข่งขันมันจบไปแล้ว ดูใน Google ก็รู้ผลแล้ว แต่ที่เขาจำได้แน่นอนคือข้อผิดพลาดที่ทำให้คนดูเขาพลาดช็อตสำคัญครับ และสุดท้าย ข้อผิดพลาดนี้เป็นข้อผิดพลาดที่แสดงให้เห็นถึงการขาดความรู้ความเข้าใจระบบโทรทัศน์ครับ ซึ่งไม่อยากจะเชื่อว่าจะพลาดมาได้

ต้องอธิบายก่อนครับว่าระบบทีวีดิจิตอล สามารถส่งได้สองความละเอียดคือ 720p50 และ 1080i50 ครับ ซึ่ง p หมายถึง progressive คือจะเป็นการอัพเดตภาพทั้งภาพในครั้งเดียว ส่วน i ย่อมาจาก interlaced หมายความว่าจะอัพเดตแบบเส้นเว้นเส้นครับ (ดูรูปที่สองประกอบ) เนื่องจากบ้านเราใช้ระบบโทรทัศน์แบบ 1080i50 แต่วีดีโอบนเว็บจะเป็นระบบ progressive จะต้องมีการแปลง interlaced ให้เป็น progressive ด้วยขั้นตอนที่เรียกว่า deinterlaced ก่อนครับ (ดูรูปที่สาม) ซึ่งผลที่ได้ควรจะเป็นแบบด้านขวา แต่จากภาพที่สี่จะสังเกตุว่า AIS ไม่ได้ทำการ deinterlace เลย คือจับย่อแล้วส่งออกเว็บเลย ทำให้ภาพด่างอย่างที่เห็นซึ่งที่มันด่างมันส่งผลให้การบีบอัดวีดีโอทำให้แย่ลง ซึ่งมีผลข้างเขียงทำให้ภาพเบลอและแตกมากขึ้นจากการบีบอัดวีดีโอครับ ส่วนตัว ก่อนที่ผมจะมาเล่นเครือข่ายมือถือ ผมเคยเล่นทีวีดาวเทียมมาก่อน เลยพอจะมีไฟล์ Feed ฟุตบอลที่อัดเก็บไว้ครับ โดยปกติ Feed จะเป็นสัญญาณที่ส่งจากสนามไปสถานีโทรทัศน์ก่อนจะมีการพากย์เสียง ดังนั้นไฟล์ที่ผมมีน่าจะเทียบเคียงได้กับสัญญาณที่ AIS ได้รับก่อนนำลงเว็บครับ ผมลองเอาไฟล์มาบีบอัดโดนตั้งเงื่อนไขให้เท่ากับที่ AIS ใช้ออกอากาศเมื่อวานนี้ครับ คือใช้ Encoder x264 และตั้ง Bitrate ที่ 2 Mbps ครับ แต่ผมจะจูนค่าเพิ่มสองอย่างคือผมจะใช้ encoder preset เป็น slower และผมจะทำการ deinterlace สัญญาณต้นฉบับที่เข้ามาเป็น 1080i50 ให้กลายเป็น 720p25 ก่อนบีบอัดครับ โดยผลที่ได้จะตามรูปที่ 5 เลยครับ

จากสองเหตุการณ์ที่ผ่านมาประกอบกับที่วิเคราะห์ความสามารถและการเตรียมพร้อมครั้งที่ผ่านๆมา เมื่อ AIS โฆษณาว่าจะถ่ายทอดสดแมทช์ฟุตบอลครั้งนี้ ผมได้ทายเล่นๆกับเพื่อนเมื่อเดือนก่อนว่าน่าจะล่มไม่เป็นท่าด้วยเหตุผลข้างต้น แล้วก็ทายถูกสะด้วย ซึ่งต่อไปนี้จะเป็นการคาดการณ์คร่าวๆจากที่ลองขุดดูครับ ครั้งนี้ AIS เลือกที่จะตัดความละเอียด 1080p ออกและกด bitrate ของ 720p เหลือ 2 Mbps โดยครั้งนี้คอนฟิกที่ใช้เป็นตามนี้ครับ

270p 0.4 Mbps

360p 0.8 Mbos

480p 1.2 Mbps

720p 2.0 Mbps

แต่ว่าเป็นการแก้ปัญหาผิดจุดครับ เนื่องจากครั้งนี้ AIS ใช้ Akamai CDN ซึ่งเป็น CDN เจ้าใหญ่และดังมากเจ้านึง ที่บริษัทชั้นนำทั่วโลกเลือกใช้ในการส่งไฟล์ใหญ่ๆเยอะๆแก่คนจำนวนมากๆ และสามารถรองรับการใช้งานได้มหาศาล ทำให้ Bandwidth เหลือล้นพ้นครับ จริงๆส่ง 1080p ก็คงจะไม่ล่มอยู่ดี แต่จริงๆแล้วครั้งนี้พังเนื่องจากระบบของ AIS Play ที่ดีไซน์ไม่ดีเองครับ ก่อนอื่นต้องอธิบายระบบสตรีมมิ่งแบบ Apple HLS ที่ทาง AIS ใช้ก่อนครับ หลักการของ HLS จะตามภาพที่หกครับ กล่าวคือทุกๆ 10 วินาที ตัว Player จะต้อง Download Playlist นามสกุล m3u8 ให้ได้ก่อน ซึ่งใน playlist จะมี URL ของชิ้นส่วนวีดีโอชิ้นต่อไปที่ตัว Player จะต้องโหลดครับ โดยเวลาถ่ายทอดสด ชิ้นส่วนมันจะมาเพิ่มเรื่อยๆดังนั้นตัว Player ต้อง Download playlist ทุกๆ 10 วินาทีเพื่อจะได้รู้ที่อยู่ของชิ้นส่วนวีดีโอต่อไปที่ต้องโหลดครับ จากภาพที่ 7 เราจะสังเกตุว่าจริงๆ AIS ก็นำไฟล์ playlist ดังกล่าวขึ้นไปไว้บน CDN แต่ด้วยเหตุผลอะไรไม่รู้ (เดาว่าเรื่อง Authentication) AIS ยอมใส่ลิงค์ CDN ตรงๆ แต่ดันใส่ลิงค์ Server ตัวเอง แล้วให้ Server ตัวเองบอกผู้ใช้ให้ไปดึงไฟล์กับ CDN อีกที ซึ่งแน่นอนว่าไอ Server ที่ขั้นกลาง มันไม่ได้แรงหรือรองรับผู้ใช้ได้มากเท่า CDN และถ้าสังเกตุจาก URL ก็จะพบว่าเป็น Server ธรรมดาๆด้วยซ้ำ จากหลักการที่ HLS ต้องดึง playlist ทุก 10 วินาทีประกอบกับผู้ใช้นับแสน เท่ากับว่า Server ที่ขึ้นกลาง ต้องรับ request หลายแสน request ทุก 10 วินาที และไม่ได้รับอนิสงค์จาก CDN ด้วย เพราะดันเอาไปขวางหน้า CDN ไว้ ดังนั้นเมื่อคนกรูเข้ามาดู Server ที่ขั้นกลางก็ล่มไม่เหลือครับ ถึง CDN จะยังสามารถแจก Playlist และ Video ได้ แต่เนื่องจากPlayerใน AIS Play ถูกเซ็ตให้ดึงเอาจาก Server คั่นกลาง แล้ว server คั่นกลางก็บินไปเรียบร้อย จึงไม่สามารถ Download playlist บน CDN ได้ และส่งผลให้ดูวีดีโอไม่ได้ทั้งๆที่ CDN ยังนั่งชิวอยู่ครับ แต่ดูเหมือนจะเคราะห์ร้ายใหญ่ที่ Server คั่นกลางมันดูแล Service อื่นๆของ AIS ด้วย เลยทำให้ทั้ง myAIS และอื่นๆพลอยล่มไปด้วยครับ สุดท้ายเราเลยสังเหตุว่า AIS ได้นำลิงค์ playlist บน Akamai CDN มาแปะตรงๆที่หน้า ais/live ครับ (ซึ่งควรจะทำแต่แรก) โดยใครที่ติดต่อ AIS ไปแล้วได้ลิงค์ตรงก็ได้ดูต่อ ใครที่ไม่ได้มีความรู้ด้านนี้และดูผ่านแอพ AIS Play ก็อดดูกันไป ก็เป็นการแก้ปัญหาแบบส่งๆเช่นเคยครับ เพราะจริงๆควรทำ load test และแก้ไขแอพแต่แรก ก็หวังว่าจะไม่มีครั้งที่ 4 นะครับ...

5G กับ BANDWIDTH ที่หายไป

หลังจากที่ผมได้พบกับ AIS 5G 40 MHz แถว Central ลาดพร้าว ล่าสุดทาง France ได้ไปพบว่า 5G AIS ที่ตึกคณะที่จุฬาก็ถูกปรับลด Bandwidth จาก 80 MHz เหลือ 60 MHz เช่นกัน ซึ่งไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้น แถมยังเจอ QoS ที่ 800 Mbps อีก ภาพที่ 8 คือก่อนโดนปรับลด และภาพที่ 9 คือหลังโดนปรับลด เสาเดิมที่เดิมครับ เดาเอาว่าอาจจะนำไปเสริม Capacity 4G หลังจากที่ปรับมาตรการบังคับให้คนใช้โปร 5G มากขึ้น และล่าสุดเหมือนจะมีการปรับท่อ 5G ใหม่ให้เหลือความเร็วไม่เกิน 1000 Mbps อีกด้วยครับ ซึ่งไม่รู้ว่าเป็นเฉพาะบางพื้นที่หรือเปล่า แต่ที่แน่ๆคือในรูปที่ 10 ใช้โปร One Plan for iPhone ที่ควรจะได้ท่อ 2 Gbps ครับ เลยไม่รู้ว่าผิดพลาดหรือเปล่า แต่อยากให้ช่วยแก้ไขด้วยครับ ถึงเราจะรู้ๆกันอยู่ว่า 2 Gbps ในการใช้งานจริงมันเป็นไปไม่ได้ แต่ซื้อโปร 2 Gbps ก็น่าจะต้องได้ท่อ 2 Gbps นะครับ ส่วนเรื่อง 5G CA ที่แจ้งว่าถ้าเครื่องสามารถ CA แบบ NSA ได้ก็จะสามารถใช้งานได้ ตอนนี้เราได้ทำการนำเครื่อง Smartphone for Snapdragon Insiders เข้ามาทดสอบ ซึ่งตัวเครื่องมี combo 3-1_n41-n28 แต่ปรากฎว่าจับไม่ได้และก็ไม่สามารถรวม 4G 4CA 900+1800+2100+2100 ได้ครับ (ตัวเครื่องรองรับ สังเกตุจากรูปที่ 11 และ 12) ยังไงอยากให้ช่วยแก้ไขด้วยครับ”

สรุป เช่า cloud เทพไว้ แต่เอา cloud ตัวเอง(ซึ่งไม่เทพ) ไปขั้นไว้ตรงกลาง เลยเป็นปัญหาคอขวด