แต่เดิมนั้นความพยายามในการเอา Linux ไปใช้งานบนเครื่อง PC ที่เป็น Windows อยู่แล้ว โดยไม่ไปรบกวนข้อมูลที่อยู่ใน harddisk ก็จะทำโดยการ ติดตั้ง Linux ลงใน USB drive โดยใช้เทคนิคของการสร้าง partition และ boot system ลงบน USB drive และใช้ความสามารถของ BIOS ในการบูตเครื่องจาก USB drive โดยตรง ต่อมาใน Ubuntu version 8.04 ได้มีการนำเอา Wubi มาใช้ในการติดตั้ง Ubuntu ภายใต้ Windows อีกทีหนึ่ง

สิ่งที่ผมจะมาเล่าให้ฟังคราวนี้เรียกได้ว่าเป็นการรวมข้อดีของทั้ง 2 วิธีเข้าด้วยกัน คือ ได้ความคล่องตัวของการติดตั้ง Ubuntu บน USB drive และสามารถนำไปใช้งานภายใต้ Windows PC เครื่องใดก็ได้ นั่นก็คือ "Portable Ubuntu" ครับ

Portable Ubuntu release แรกนี้ ใช้ Ubuntu 8.04 หรือที่รู้จักกันในชื่อ Hardy Heron ครับ ผู้ที่สนใจสามารถ download มาทดลองกันได้ ขนาดไฟล์ก็ประมาณ 480 MB โดยไฟล์ติดตั้งเป็น 7z executable ครับ จากนี้จะเป็นการแชร์ประสบการณ์การทดลองใช้งานของผมนะครับ

การติดตั้ง

• Download ไฟล์จากเว็บไซต์ Portable Ubuntu จะได้ไฟล์ชื่อ Portable Ubuntu.exe มา
• ขั้นตอนการติดตั้งก็เพียงแต่ run ไฟล์ Portable Ubuntu.exe แล้วก็เลือก directory ที่ต้องการติดตั้งจาก dialog box ที่ปรากฏขึ้นมา โดยโปรแกรมจะทำการสร้าง directory ย่อยชื่อ Portable Ubuntu ให้โดยอัตโนมัติ ซึ่งเราสามารถ เลือก USB drive เป็น directory ในการติดตั้งได้ทันที หรือถ้าใครต้องการทดสอบบน harddisk ก่อน เมื่อทดลองเล่น และปรับแต่งการใช้งานจนหนำใจแล้ว ค่อยย้ายไฟล์ทั้งหมดไปบน USB drive ก็สามารถทำได้ เช่นเดียวกัน (เรียกได้ว่าให้ย้ายไปที่ไหนก็ทำงานได้ ว่างั้น)
  

เริ่มต้นใช้งาน

• หลังจากที่ติดตั้งเสร็จเรียบร้อยแล้วก็เริ่มใช้งานได้โดย run ไฟล์ run_portable_ubuntu.bat จาก directory ที่เราได้ติดตั้งเอาไว้ ก็จะปรากฏหน้าจอ console แสดงการบูตระบบขึ้นมา
  
• ในการ boot ครั้งแรกจะช้าหน่อย เพราะโปรแกรมจะทำการเตรียม file system ให้พร้อมใช้งาน จากการทดสอบบนเครื่อง PC ที่ run Windows XP SP2 ไม่พบข้อผิดพลาด หรือต้องปรับแต่งค่าอะไรเพิ่มเติม ในส่วนของการติดตั้งและการ run ครั้งแรกครับ
  
• รอจน boot เสร็จ ก็จะปรากฏ GNOME panel ที่คุ้นเคย ขึ้นมา ส่วนของ taskbar Portable Ubuntu จะเนียนใช้ร่วมกับ Windows
• ในการ run application ต่าง ๆ Portable Ubuntu สามารถ run ได้อย่างกลมกลืนเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับโปรแกรมบน Windows และสามารถใช้ทรัพยากรของ Windows ได้แบบอัตโนมัติ ทั้งระบบเสียง ระบบ network ในขณะเดียวกันก็คงความสามารถของ linux เอาไว้แบบเต็มที่เช่นเดียวกันครับ
• เปิด Firefox ก่อนเลย สามารถใช้งาน Firefox ดูเว็บได้ทันที
  
• หน้าจอ Terminal ที่คุ้นเคย สามารถ run apt-get เพื่อติดตั้งโปรแกรมเพิ่มเติมได้ (default superuser password คือ 123456)

  

• สามารถ kill process ผ่านทาง shell ได้ (แต่ xkill ไม่ work) แต่ไม่ได้ใช้ clipboard ร่วมกัน (copy - paste ข้ามไปมาไม่ได้)
• mount drive C: มาให้โดยอัตโนมัติ การโยนไฟล์เข้าออกจึงไม่ใช่ปัญหา
  
• แม้ว่าจะใช้พื้นที่ desktop ร่วมกัน แต่การ config ต่าง ๆ ก็ยังมีความเป็นเอกเทศ โดยเรายังสามารถตั้งค่า keyboard layout รวมทั้ง keyboard switching key แยกจากกันได้ โดยไม่มีผลต่ออีกระบบหนึ่ง
  
• ติดตั้ง apache server เรียกใช้งานจาก web browser ได้ It works! ยืนยันด้วยการลง Drupal หลังลง apache php และ mysql อีกที (ใช้ได้เฉพาะใน Portable Ubuntu เท่านั้นครับ Windows หา web server ไม่เจอ)
  
• การใช้งานด้าน multimedia สามารถเล่นเสียงภาพได้ตามปกติ
  
• การใช้งาน storage device อื่น ๆ ยังไม่สามารถ detect USB drive อื่น ที่เสียบเข้ามาใหม่ได้ ดูจากในคำสั่ง dmesg แล้วไม่พบว่ามีการ detect USB device ใด ๆ
• ในส่วนของ file system ถูกเก็บเอาไว้ใน \Portable Ubuntu\images\rootfs.img แกะออกมาเล่นได้ไม่ยาก ในกรณีที่ต้องการล้วงเอาไฟล์ข้างในออกมา
• เรื่องความเร็วในการใช้งาน เมื่อเทียบกับโปรแกรมบน Windows แล้วจะช้ากว่ากันพอให้รู้สึกได้ โดยเฉพาะเมื่อ run จาก USB flash drive แต่ก็ไม่ถึงขนาดเป็นอุปสรรคต่อการใช้งานครับ
• ความสามารถอื่นที่เจอโดยบังเอิญ คือ หากสั่งลบไฟล์ที่ถูกเปิดใช้งานอยู่บน Windows จากใน Windows ซึ่งโดยปกติ จะมี dialog box ขึ้นมาเตือนทันทีว่าไม่สามารถลบได้ แต่ Portable Ubuntu สามารถกระโดดข้ามไปลบไฟล์นั้นได้หน้าตาเฉย ไม่รู้ว่าจะบอกว่าเป็นข้อดีหรือข้อเสียดี

จากการที่ได้ทดลองใช้ เจ้า Portable Ubuntu ตัวนี้ โดยประสบการณ์ของผมเอง พอสรุปได้คร่าว ๆ ดังนี้ครับ

ข้อดี

• การติดตั้งค่อนข้างง่าย ไม่ซับซ้อน แทบไม่ต้อง config อะไรเพิ่ม

• ความสะดวกในการใช้งานที่เพิ่มขึ้นจากการทำ USB bootable drive แบบเดิม ที่ต้องแก้ไขลำดับการบูตใน BIOS ซึ่งในบางครั้งไม่สามารถทำได้เพราะมีโอกาสติด password ที่ผู้ดูแลระบบตั้งเอาไว้ หรือ BIOS ไม่สนับสนุน นั้นเจอได้บ่อยทีเดียว
• user interface เป็นที่คุ้นเคยต่อผู้ที่ใช้งานประจำอยู่ทั้ง 2 ระบบ ผู้ใช้แทบจะไม่ต้องปรับตัวใหม่
• สามารถ เปิดโปรแกรมของ Windows และ Linux ทำงานได้เคียงคู่กัน
• สามารถย้าย Linux desktop ส่วนตัวไปสิงสถิตอยู่ในเครื่อง PC ที่ใดก็ได้ ที่มี Windows ติดตั้งอยู่แล้ว นั่นอาจหมายถึง ความเป็นไปได้ในการเลิกแบก laptop ไปทำงาน!

ข้อเสีย

• โอกาสที่ USB drive จะเป็นสื่อของ virus/worm ต่าง ๆ ยังมีอยู่ ดังนั้นการนำ USB drive ไปใช้งานในเครื่อง PC หลาย ๆ เครื่อง ก็อาจเป็นการแพร่ worm โดยไม่รู้ตัว

• การทำงานของโปรแกรมที่ช้าลงเมื่อเทียบกับการ run บน Linux โดยตรง ซึ่งคงจะเห็นความแตกต่างมากขึ้น ถ้าโปรแกรมมีขนาดใหญ่ หรือ CPU มีพลังการคำนวณไม่สูงนัก
• ยัง copy-paste ข้ามไปมาไม่ได้

สำหรับตัวผมเองแล้ว Ubuntu Portable มาได้ถูกที่ถูกเวลา เพราะจอ laptop ของผมเสียพอดี :P

ที่มา: Lifehacker, Portable Ubuntu