แอปเปิลขยายโครงการ Self Service Repair ขายอะไหล่ให้กับผู้ที่ต้องการซ่อมอุปกรณ์ของตนเองจากเดิมจำกัดเฉพาะ iPhone 12 และ iPhone 13 มาสู่โน้ตบุ๊กในกลุ่ม M1 ทั้ง MacBook Air และ MacBook Pro ตามที่เคยประกาศไว้

อะไหล่ที่เปลี่ยนได้มีมากกว่าสิบชิ้น เช่น จอภาพ, ตัวถัง, แบตเตอรี่, trackpad และยังสามารถเช่าอุปกรณ์ซ่อมแซมด้วยตัวเอง ในราคา 49 ดอลลาร์ ใช้งานได้หนึ่งสัปดาห์ รอบก่อนหน้านี้ชุดอุปกรณ์สำหรับซ่อม iPhone นั้นหนักกว่า 35 กิโลกรัมส่งมาด้วยกระเป๋าแข็งสองใบ น่าสนใจว่ารอบบนี้ชุดอุปกรณ์สำหรับสำหรับโน้ตบุ๊กนั้นจะใหญ่กว่าเดิมหรือไม่

Samsung Electronics America ประกาศเริ่มวางขายชิ้นส่วนอะไหล่ผ่าน iFixit ตามที่เคยประกาศไว้เมื่อเดือนเมษายน ว่าต้องการสนับสนุนให้ลูกค้าสามารถซ่อมเอง (Self-Repair)

ลูกค้าซัมซุงในสหรัฐจะสามารถซื้อชิ้นส่วน 3 อย่าง ได้แก่ หน้าจอ, กระจกหลัง และพอร์ตชาร์จ ของสินค้าชุดแรกคือ Galaxy S20, Galaxy S21, Galaxy Tab S7+ จากหน้าเว็บของ iFixit ได้แล้ว ส่วนชิ้นส่วนอื่นๆ และสินค้ารุ่นอื่นๆ จะตามมาในอนาคต

สภานิติบัญญัติแห่งรัฐนิวยอร์ก ได้ผ่านกฎ Right-to-Repair ซึ่งถือเป็นครั้งแรกในอเมริกา โดยมีชื่อเรียกว่า Digital Fair Repair Act ซึ่งลำดับถัดไปผู้ว่าการรัฐนิวยอร์กจะลงนาม และมีผลบังคับใช้ใน 1 ปีข้างหน้า

ในกฎนี้กำหนดว่าผู้ผลิตสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ดิจิทัล ที่จำหน่ายสินค้าในรัฐนิวยอร์ก จะต้องมีเครื่องมือ ชิ้นส่วน เอกสารขั้นตอน และซอฟต์แวร์ที่เกี่ยวข้อง สำหรับการซ่อมแซมอุปกรณ์ ให้กับทั้งลูกค้า และร้านซ่อมอิสระ

iFixit ผู้ผลิตอุปกรณ์สำหรับการซ่อมสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ และสนับสนุนแนวทาง Right-to-Repair บอกว่านี่ถือเป็นก้าวสำคัญ เพราะแม้กฎจะมีผลบังคับใช้เฉพาะรัฐนิวยอร์ก แต่การที่ผู้ผลิตสินค้าต้องเผยแพร่คู่มือการซ่อม ก็ย่อมทำให้คนในพื้นที่อื่นเข้าถึงข้อมูลนี้ได้เช่นกัน

เมื่อแอปเปิลประกาศเริ่มต้นโปรแกรม Self Service Repair ที่ขายอะไหล่และเครื่องมือแบบถูกต้องเป็นทางการ สำหรับลูกค้าที่ต้องการซ่อมแซมอุปกรณ์เองตามแนวทาง Right-to-Repair บริษัทที่โปรโมตการแกะซ่อมทุกสรรพสิ่งอย่าง iFixit จึงออกมาแสดงความชื่นชนต่อก้าวสำคัญครั้งนี้

ก่อนหน้านี้แอปเปิลประกาศว่าจะเริ่มให้บริการขายอะไหล่ชิ้นส่วน และอุปกรณ์เครื่องมือ สำหรับผู้ที่ต้องการซ่อม-เปลี่ยนชิ้นส่วนด้วยตนเอง ตอนนี้ร้านออนไลน์ดังกล่าวเปิดให้บริการแล้วในชื่อ Self Service Repair Store โดยเริ่มต้นสำหรับลูกค้าในอเมริกาก่อน จากนั้นจะขยายต่อในยุโรปภายในปีนี้ (ส่วนในเอเชียยังไม่พูดถึง)

บริการ Self Service Repair จะมีขายทั้งอะไหล่ชิ้นส่วน และเครื่องมือที่ใช้การซ่อม รวมมากกว่า 200 รายการ อุปกรณ์แอปเปิลที่มีชิ้นส่วนขายตอนนี้คือตระกูล iPhone 12, iPhone 13 และ iPhone SE (3rd Gen) โดยจะเพิ่มเติม Mac ที่เป็นซีพียู Apple Silicon ในภายหลัง

กูเกิลเป็นบริษัทล่าสุดที่ประกาศขายชิ้นส่วนฮาร์ดแวร์ของมือถือตระกูล Pixel ผ่าน iFixit โดยจะย้อนให้ไปถึง Pixel 2 ด้วยเลย อะไหล่ที่ขายแยกมีตั้งแต่แบตเตอรี่ หน้าจอ กล้อง รวมถึงการขายเป็นชุด iFixit Fix Kit ที่รวมไขควงและอุปกรณ์อื่นๆ ด้วย

กูเกิลยังขยายพาร์ทเนอร์ร้านซ่อมอิสระไปยังประเทศอื่นๆ ที่วางขาย Pixel ได้แก่ แคนาดา เยอรมนี ญี่ปุ่น สหราชอาณาจักร และเปิดเอกสาร คู่มือ ชิ้นส่วนให้กับเครือข่ายร้านซ่อมเหล่านี้ ในแง่การออกแบบผลิตภัณฑ์ กูเกิลบอกว่าพยายามให้ Pixel ซ่อมง่ายขึ้นเรื่อยๆ เพื่อลดภาระหรือจำนวนชิ้นส่วนที่ต้องใช้ลง

Samsung Electronics America ประกาศนโยบาย "ซ่อมง่าย" ลูกค้าที่ซื้อสมาร์ทโฟนและแท็บเล็ตสามารถซ่อมเองได้ โดยจะเปิดขายอะไหล่ ชิ้นส่วน เครื่องมือซ่อม และคู่มือการซ่อมให้บุคคลทั่วไป

สินค้าชุดแรกภายใต้นโยบายซ่อมเองได้คือ Galaxy S20, S21, Galaxy Tab S7+ เริ่มต้นช่วงฤดูร้อนกลางปีนี้ ชิ้นส่วนที่ซัมซุงระบุคือ ชุดหน้าจอพร้อมแบตเตอรี่ กระจกหลัง และพอร์ตชาร์จไฟ ส่วนชิ้นส่วนและสินค้ารุ่นอื่นๆ จะตามมาในอนาคตต่อไป

ซัมซุงยังประกาศความร่วมมือกับ iFixit ในการกระจายชิ้นส่วนและอุปกรณ์ที่จำเป็น แต่ยังไม่ระบุรายละเอียดว่ามีอะไรบ้าง

Valve ยังเดินหน้านโยบายเปิดกว้างในการปรับแต่ง-ดัดแปลง Steam Deck ต่อไป หลังเปิดไฟล์ 3D Cad ให้ดาวน์โหลดกันตามสบาย ล่าสุดก็ประกาศว่าจะขายชิ้นส่วนของ Steam Deck ผ่าน iFixit ด้วย (นอกจากชิ้นส่วนของ Steam Deck จะยังมีชิ้นส่วนของแว่น Valve Index ด้วยเช่นกัน) โดยรายละเอียดเพิ่มเติมจะประกาศตามมาในภายหลัง

โมเดลธุรกิจของ iFixit มีขายทั้งเครื่องมือ (เช่น ไขควง อุปกรณ์สำหรับแกะเครื่อง) และชิ้นส่วน (เช่น บอร์ด ฮาร์ดดิสก์ แรม พัดลม พาวเวอร์ซัพพลาย) ซึ่งปัจจุบัน iFixit มีขายชิ้นส่วนของอุปกรณ์หลากหลายประเภท ตั้งแต่สมาร์ทโฟน เกมคอนโซล พีซี ไปจนถึงโดรน

ท่าทีเรื่องสิทธิในการซ่อม (Right-to-Repair) ของไมโครซอฟท์เปลี่ยนไปจากเดิมมาก จากในอดีต Surface Pro 4 ได้คะแนนซ่อมง่าย 0 คะแนนจาก iFixit กลายมาเป็น ไมโครซอฟท์ตอบรับนโยบาย Right-to-Repair จากการเรียกร้องของกลุ่มผู้ถือหุ้น

ทิศทางใหม่ของไมโครซอฟท์เริ่มจากการขายอุปกรณ์ซ่อม Surface ร่วมกับ iFixit และล่าสุดไปไกลกว่านั้นคือ โพสต์คลิปสอนซ่อมโน้ตบุ๊ก Surface Laptop SE บนช่องของ Surface เอง (เหมือนดูคลิป iFixit แต่เป็นเวอร์ชันไมโครซอฟท์ทำเอง)

ไมโครซอฟท์ประกาศความร่วมมือกับ iFixit โดยไมโครซอฟท์จะขายเครื่องมือซ่อม Surface ผ่าน iFixit.com อย่างไรก็ตามการขายนี้จะให้เฉพาะ กลุ่มผู้ให้บริการซ่อมระดับ Pro ของ iFixit, ตัวแทนให้บริการของไมโครซอฟท์, Microsoft Experience Centers และลูกค้าไมโครซอฟท์ระดับองค์กรเท่านั้น

เครื่องมือเฉพาะสำหรับ Surface ที่ไมโครซอฟท์ออกแบบ และให้ iFixit เป็นผู้ผลิต มี 3 อย่าง ได้แก่ เฟรมสำหรับประกอบหน้าจอ, ตัวครอบแบตเตอรี่กันการสัมผัสกับเมนบอร์ด และเครื่องมือแกะหน้าจอ

สุดท้าย iFixit ย้ำว่าความร่วมมือเป็นการขายอุปกรณ์ซ่อมแซม เพื่อสนับสนุนแนวทาง Right to Repair แต่ไม่มีผลกับการให้คะแนนซ่อมแซมเวลา iFixit แกะอุปกรณ์แต่อย่างใด

แอปเปิลประกาศโปรแกรมซ่อมแบบบริการตนเอง (Self Service Repair) โดยลูกค้าที่ต้องการซ่อมแซมเครื่องด้วยตนเอง สามารถซื้อชิ้นส่วนและเครื่องมือของแท้จากแอปเปิลได้ ซึ่งถือเป็นประกาศที่น่าสนใจจากแอปเปิล ที่ก่อนหน้านี้มีแนวทางต้องการให้ลูกค้านำอุปกรณ์มาซ่อมกับศูนย์เป็นหลัก

โปรแกรมนี้จะเริ่มต้นในอเมริกาช่วงต้นปีหน้า 2022 และจะขยายไปยังประเทศอื่น ๆ ตลอดปี ผลิตภัณฑ์กลุ่มแรกที่แอปเปิลจะขายชิ้นส่วนและเครื่องมือซ่อมคือ iPhone 12, iPhone 13 ก่อน จากนั้นจะเพิ่ม Mac ตระกูล M1 เข้ามา

ก่อนหน้านี้ iFixit พบว่ากระบวนการเปลี่ยนหน้าจอ iPhone 13 ให้ FaceID ยังใช้งานได้อยู่ ซับซ้อนขึ้นจนแทบจะเป็นไปไม่ได้ที่ร้านซ่อมทั่วไปที่ไม่ใช่ Apple และตัวแทนที่ได้รับอนุญาตจะทำได้ เนื่องจากต้องย้ายชิปไมโครคอนโทรลเลอร์จากจอเก่ามาด้วย แต่ล่าสุด Apple ดูเหมือนจะยอมอ่อนข้อให้บ้างแล้ว

ไมโครซอฟท์เป็นบริษัทฮาร์ดแวร์สัญชาติอเมริกันรายแรก ที่ประกาศสนับสนุนแนวทาง Right-to-Repair เพื่อให้การซ่อมฮาร์ดแวร์ Surface และ Xbox ง่ายขึ้น

เรื่องนี้ถูกผลักดันโดย As You Sow องค์กรเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อม ที่เข้าไปถือหุ้นบริษัทต่างๆ และใช้สิทธิของผู้ถือหุ้น (shareholder resolutions) ไปกดดันให้บริษัทปรับวิธีการทำธุรกิจให้ดีขึ้น (ตัวอย่างผลงาน)

ช่อง YouTube ช่องหนึ่งชื่อว่า Phone Repair Guru มีผู้ติดตาม 1.78 ล้าน ทำการทดลองบางอย่างกับ iPhone 13 ด้วยการเปลี่ยนส่วนประกอบภายในเพื่อสมมติสถานการณ์ว่าต้องซ่อมแซม พบว่า เมื่อเปลี่ยนไมโครโฟน, เซนเซอร์วัดแสงของ iPhone 13 ผลคือการทำงานยังปกติ แต่ถ้าเปลี่ยนจอจะไม่สามารถใช้ Face ID ได้

Heise สื่อเยอรมันรายงานข่าวว่า คณะกรรมการยุโรป (European Commission) กำลังจะออกกฎให้ผู้ผลิตสมาร์ทโฟนต้องซัพพอร์ตสินค้านาน 5 ปี ทั้งในแง่การออกแพตช์ความปลอดภัยและการจัดหาอะไหล่เพื่อซ่อมแซม แต่รัฐบาลเยอรมันอาจไปไกลกว่านั้น โดยขยายระยะเวลานานถึง 7 ปี

แนวคิดของคณะกรรมการยุโรปเป็นเรื่องสิ่งแวดล้อม ที่มองว่าสมาร์ทโฟนและแท็บเล็ตมีระยะเวลาใช้งานเฉลี่ย 2.5-3.5 ปี สั้นกว่าอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ประเภทอื่น จึงร่างกฎที่จะบังคับใช้ในปี 2023 คือ

สหรัฐฯและยุโรปบางประเทศ กำลับขับเคลื่อนทางกฎหมายให้เกิด Right to Repair หรือการที่ผู้บริโภคมีสิทธิ์นำอุปกรณ์มือถือไปซ่อมที่ไหนก็ได้ ไม่จำกัดเฉพาะศูนย์ซ่อมของผู้ผลิตเท่านั้น

ล่าสุด Kyle Wiens ซีอีโอ iFixit เว็บแนะนำการซ่อมอุปกรณ์ชื่อดังที่คอยจัดอันดับความยากง่ายของการซ่อมแซมอุปกรณ์ต่างๆ ออกมาวิจารณ์บริษัทเทคโนโลยีใหญ่อย่าง Apple, Samsung, Microsoft ว่าพยายามควบคุมการออกแบบผลิตภัณฑ์และห่วงโซ่อุปทาน เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้บริโภคและผู้ซ่อมที่เป็นบริษัทภายนอกเข้าถึงเครื่องมือและชิ้นส่วนที่จำเป็นเพื่อซ่อมแซมผลิตภัณฑ์ได้

AirPods หูฟังของ Apple ที่ขึ้นชื่อเรื่องความสะดวกในการใช้งาน แต่กลับไม่สะดวกเท่าไรเมื่อมีอายุหลายปี ผู้ใช้หลายคนพบว่าความจุแบตเตอรี่ลดลงจาก 4-5 ชั่วโมง เหลือเพียงชั่วโมงเดียวบางครั้งก็ไม่ถึงชั่วโมงโดยผู้ใช้ไม่มีทางเปลี่ยนแบตเตอรี่ด้วยตัวเอง

ปัจจุบันถ้าผู้ใช้นำหูฟังแบตเตอรี่เสื่อมเข้าศูนย์ Apple ก็จะได้หูฟังใหม่ให้แทน โดยมีค่าใช้จ่าย 98 ดอลลาร์ (เปลี่ยนข้างเดียวได้) แม้จะถูกกว่าซื้อใหม่ในราคา 159 ดอลลาร์ แต่ก็ยังมีราคาแพง และ Apple ก็จะนำหูฟังเก่าไปรีไซเคิลแม้จะนำชิ้นส่วนหลายชิ้นมาใช้ใหม่ได้ ทำให้เกิดขยะอิเล็กทรอนิกส์อยู่ดี

เมื่อโทรศัพท์ แท็บเล็ตหรืออุปกรณ์ใดๆ มีปัญหา แต่ถูกบังคับให้ซ่อมในจุดที่ผู้ผลิตให้การรับรองเท่านั้น ผลปรากฏว่าค่าซ่อมนั้นแพงกว่าที่อื่น ล่าสุด โจ ไบเดน ประธานาธิบดีสหรัฐฯ เตรียมแก้ปัญหานี้ Bloomberg รายงานว่า ไบเดนจะให้คณะกรรมการด้านการค้าของสหรัฐ (Federal Trade Commission หรือ FTC) ร่างกฎหมาย Right-to-Repair

Fairphone สมาร์ทโฟนจากบริษัทสัญชาติเนเธอแลนด์ ตั้งบริษัทมาตั้งแต่ปี 2010 มีวัตถุประสงค์เพื่อรณรงค์ให้เกิดความตระหนักด้านการใช้แร่ในสมาร์ทโฟน ที่อาจเกิดจากการทำเหมืองที่ละเมิดสิทธิมนุษยชน (conflict material) ก่อนจะออกมาเป็นสมาร์ทโฟนที่สายการผลิตทั้งหมดไม่มีการละเมิดทางจริยธรรม

Fairphone ออกสมาร์ทโฟนมาแล้ว 2 รุ่น ซึ่งไม่เพียงแต่ขึ้นชื่อเรื่องจริยธรรมเท่านั้น แต่ยังขึ้นชื่อเรื่องการซ่อมง่ายด้วยดีไซน์แบบ modular และล่าสุด Fairphone 3 ที่เพิ่งเปิดตัวมาก็ยังคงรักษามาตรฐานเดิมเอาไว้ได้ โดย iFixit ให้คะแนนความง่ายในการซ่อมที่ 10/10 คือสามารถแกะซ่อมได้เอง